Eerst vroegen ze nog wel eens hoe het met je ging. Je kreeg meelevende vragen, soms bloemen of iemand die zijn hulp aanbood. Maar langzaam wordt het stil. De tijd verglijdt en iedereen leeft door. Jij zou ook moeten doorleven, zei iemand afgelopen week nog. Maar het lukt niet. Niet echt.
Depressie en rouw liggen soms dicht bij elkaar. Wanneer je te maken hebt met levende rouw door blijvende ziekte in je omgeving of een situatie van verlies, kun je het gevoel hebben van ontheemding. Je loopt door het land van rouw, maar waar is iedereen? Je horizon lijkt er een van eindeloze eenzaamheid.
De Duitse kunstenaar Caspar David Fiedrich schilderde daar ooit over. Hij maakte van jongs af aan veel verliezen mee en het verdriet daarover zie je in al zijn werk terug. In het schilderij ‘de monnik bij de zee’ zie je een mensfiguur aan de kustlijn staan. De zee voor hem is donker en woest. De dag gaat over in een donkere horizon, waar geen uitzicht lijkt. Zo kan het voelen als je in een onvrijwillige vorm van rouw of stilstand zit.
Ontkiemen
Ik nam het schilderij op in het boek ‘Eeuwenoude Stilte hier en nu’ waarin het ook gaat over de gebroken pijnlijke stilte die veel mensen ervaren. Die stilte kan zwaar en eenzaam aanvoelen. Juist in die diepste donkere nacht begonnen mensen met scheppen en schrijven, omdat het ze enige verlichting bracht. Henri Nouwen voelde zich vaak verloren en eenzaam – zijn beste werk kwam daaruit voort. In het donker en duister ontkiemde iets.
Toch kan je het gevoel hebben dat er uit jouw duisternis helemaal niets ontkiemt. Je hand vindt misschien wel dingen om te doen, maar het zijn naar je gevoel geen grootse daden. Al het kleine kost je al moeite. Wat je onderneemt, breekt je bij de handen af. Misschien kun je nog wel wat dankpunten hardop uitspreken, maar je voelt daar niets bij. Besef dat in tijden van rouw stilstand al een hele vooruitgang is. Gewoon ademen. In en uit. Misschien denk je dat dit overleven is, maar het is meer dan dit. Wanneer je ademt, leef je. Misschien voelt het als verscheurd leven, maar het is leven. Leg je hand op je borst en voel je hart kloppen.
Psalm van David
In jouw verdriet ligt een schat: een diep verlangen naar heelheid en schoonheid, daar waar het nu zo verschrikkelijk is. Maak je geen zorgen als er geen woord of gebed meer over jouw lippen komt. Jouw verdriet is het gebed, want verlangen bidt altijd, zegt Augustinus. En mogen we niet verwachten Gods trouw te zien in het land van de levenden, zoals David in de Psalmen zingt?
De draden
van comfort
breken steeds weer.
Heeft U geen sterkere?
Waarom laat U mij
stamelen
twijfelen
machteloos
de knieën buigen
ontdekken hoe vergankelijk ik ben?
Waarom trekt U
mij met duizend vragen
weg uit de warmte?
Herbergt stilte
een schat?
Is er schoonheid
in wildernis?
Laten we gaan dan
maar langzaam
verlangzaam de pijn
leng de duisternis met licht
totdat het ochtend wordt.
Mirjam van der Vegt is stiltetrainer, schrijfster en spreker. Voor meer informatie over haar werk of boeken bekijkt u de website.