Kijk naar de pompoenen in het veld
Lessen uit Zimbabwe voor inclusief kerk-zijn in Nederland
Wij zeggen altijd; kijk naar de pompoenen. Je hebt ze in alle soorten en maten, met kleurverschillen, met bobbeltjes en helemaal glad. Maar als je de pompoen opensnijdt zie je overal hetzelfde vruchtvlees en bevatten ze allemaal dezelfde zaden. Zo is het ook met mensen. Juist in de kerk zou het dáárover moeten gaan; dezelfde binnenkant en dezelfde potentiële kracht om vrucht te kunnen dragen.
Aan het woord is Lucia Mambure. Een bescheiden Zimbabwaanse vrouw die met een rustige stem krachtig haar verhaal doet in een gezelschap van voorgangers en kerkelijk werkers. Ze deelt de weg die ze door schaamte en stigma heen is gegaan om vanuit de kerk ruimte te bieden aan de zorg en acceptatie van mensen met een lichamelijk, sociale of verstandelijke beperking.
Haar belangrijkste oproep aan de kerk in Nederland is om verder te gaan dan inclusie; het gaat om een visie en diepgewortelde overtuiging dat ieder mens welkom is ongeacht zijn of haar beperkingen. Kortgezegd; hoe maken we de verdiepingsslag van inclusie naar ‘belonging’?
Mensen met een beperking? Die zijn hier niet…
Toen haar zoon door zuurstof tekort gehandicapt ter wereld kwam, wist ze niet wat ze moest doen. Ze kende niemand anders met een gehandicapt kind. Dus ging ze rondvragen in de kerk of er meer gezinnen zijn waar beperkingen in voorkomen. De eerste reactie was steevast: ‘’Nee, die hebben we hier niet’’.
De ogen van Hans van der Mijden, relatiemanager kerken van Dit Koningskind, lichten op. Zijn ervaring sluit hier naadloos op aan wanneer hij voorgangers spreekt over hun gemeenten. Waar in Zimbabwe een gehandicapt kind koste wat kost in huis wordt gehouden, wordt in de Nederlandse cultuur zorg veelal uitbesteedt. In beide gevallen resulteert dit er vaak in dat de beperkingen niet zichtbaar aanwezig zijn in de gemeente. Daarmee wordt de kern van het kerk-zijn ondermijnd; het zaad van sommige pompoenen kan niet tot bloei komen.
De kracht van kwetsbaarheid
Op een ontroerende wijze deelt Lucia haar verhaal waarbij God geduldig en via andere mensen haar duidelijk maakte dat ze haar ‘waarom’ vraag mocht loslaten. ‘Ik heb jou deze zoon gegeven voor mijn glorie’ vormde voor haar de basis om zowel haar zoon als haar situatie anders te bekijken. Het vormde ook het startpunt van wat nu uitgegroeid is tot een volwaardige organisatie die opkomt voor de belangen van mensen met een beperking in haar land.
Ze ontdekte dat alleen al in de hoofdstad Harare er meer dan 10.000 ouders zijn met een kind met een beperking. Hoewel ze nooit beoogd heeft een organisatie op te richten ontstond deze op natuurlijke wijze toen er door politieke en economische onrust veel armoede ontstond. Juist deze gezinnen bleken nog kwetsbaarder omdat er zorg thuis nodig was en tegelijkertijd keihard gewerkt moest worden voor een beetje eten.
Door het bespreekbaar maken van de problematiek, ook op politiek niveau, en het groeiende netwerk van Lucia, ontstond een beweging waarin men elkaar ondersteunde en er ook voedselhulp kwam. Maar de grootste kracht waren de ontmoetingen van ouders onderling waarin zorg werd gedeeld, getuigenissen werden gegeven en vanuit de Bijbel en gebed bemoediging en toerusting ontstond.
Tevoorschijn luisteren
Lucia’s ervaringen in Zimbabwe sluit aan bij de overtuiging dat het verbergen van kwetsbaarheden en beperkingen niet de oplossing is. In haar thuisland zag ze hoe schaamte en stigma leidden tot isolement en onzichtbaar leed. Terwijl het evangelie van Jezus Christus juist het verhaal is over kwetsbaarheid en in zwakheid sterk zijn.
Toen Lucia op zoek ging naar het echte verhaal van haar werkelijkheid, kwamen langzaam de mensen tevoorschijn. Zo ontstond een gemeenschap die zeer betrokken op elkaar raakte en het evangelie concreet en tastbaar in praktijk brengen.
Staat de Nederlandse kerk niet voor een vergelijkbare uitdaging? Hoe doorbreken we de muur van schijnbare perfectie we als mensen van deze tijd zo gemakkelijk om ons heen bouwen? Hebben we werkelijk oog en hart voor de ander en is er ruimte voor hem of haar bij jou?
De sleutel ligt in wat Lucia ‘voorschijn luisteren’ noemt. Door oprecht te luisteren zonder oordeel, creëren we ruimte voor mensen om hun ware zelf te tonen. Dit gaat verder dan alleen fysieke toegankelijkheid; het gaat om het cultiveren van een gevoel van ‘erbij horen’ (belonging) in plaats van ruimte creëren mensen met een beperking ook mee kunnen doen, wat we dan ‘inclusief zijn’ noemen.
Echte inclusiviteit gaat dieper dan het aanpassen van gebouwen of het toevoegen van een rolstoelhelling. Het vraagt om een fundamentele verschuiving in ons mensbeeld; hoe kunnen we de ander werkelijk leren kennen? Het gaat over de vraag durven stellen; ; ‘hoe is het om jou te zijn’?
En dan blijven luisteren, ook als het ongemakkelijk, confronterend of pijnlijk is. Want niemand is perfect, ieder heeft zijn of haar beperkingen. En de manier waarop we daarmee omgaan is een gesprek voor de gehele gemeente, niet alleen voor hen met een beperking.
Kijk eens naar de pompoenen
In een tijd van polarisatie en individualisme, zet Lucia ons in beweging naar elkaar toe. Kijk maar eens goed om je heen naar de pompoenen, eh…. mensen. Mensen die allemaal op een unieke manier zaden en pitten van God hebben gekregen om op hun manier tot bloei te komen en tot zegen te zijn door de werking van Gods Geest.
Mensen met een zichtbare beperking zijn daarmee van onschatbare waarde, waar zij niet zichtbaar zijn mist de kerk een kans. Wat kunnen we veel leren van mensen zoals Lucia en anderen die leven met zichtbare beperkingen. Hun ervaringen bieden een uniek perspectief op wat het betekent om echt gezien en geaccepteerd te worden.
Door hen actief te betrekken en naar hun verhalen te luisteren, worden we uitgedaagd om ook zelf onze verhalen te vertellen en eerlijk in de spiegel te kijken. En dan verrijken we gemeenschappen en worden het plekken waar je bij wilt horen (belonging). Dan wordt de kerk een kleurig veld van pompoenen, die ieder op hun eigen plek tot bloei komen en vrucht dragen.